اندیشه شناسی آیت الله سیدعبدالحسین لاری متفکر و سیاستمدار نامی فارس در عصر مشروطیت و جنگ جهانی اول

محمد علی توانا : استادیار علوم سیاسی دانشگاه یزد

میترا توانا

آیت الله عبدالحسین لاری در سال 1264 ق 1848 م در نجف اشرف متولد شد. خانواده ى اواز علما و روحانیون دزفولی اصل ساکن نجف اشرف بودند که قرن ها پیش به عراق مهاجرت کرده بودند. عبدالحسین در جوانی وارد حوزه ى علمیه ى نجف اشرف شد و در محضر اساتیدبرجسته آن زمان یعنی آیت الله سید محمد حسن شیرازی (معروف به میرزای شیرازی) و آیت الله شیخ حسینقلی همدانی (معروف به آخوند همدانی) تعیلم یافت و نهایتاً در سال 1310 ق از طرف.(39 : میرزای شیرازی به درجه ى اجتهاد نایل آمد (وثوقی؛ 1383 در سال 1309 ق اتفاقی رخ داد که وی را به یکی از برجسته ترین شخصیت های فارس دردوران معاصر تبدیل نمود. در این سال انجمن تجار لارستان، هیأتی به سرپرستی حاج علی وکیل به عتبات عالیات اعزام نمود تا فردی مناسب برای رهبری مبارزات عدالت خواهانه این دیار بیابند. این هیأت نزد آیت الله میرزای شیرازی می روند و تقاضای خود را مطرح می کنند. میرزای شیرازی نیز سید عبدالحسین – که در آن زمان به سید عبدالحسین نجفی معروف بودند - را به آنان معرفی می کند. سید نیز تقاضای تجار لارستان را می پذیرد و در همان سال در میان استقبال .( گرم اهالی لارستان وارد شهر لار می شود (همان: 42 با وجود این که، آیت الله سید عبدالحسین لاری یکی از شخصیت های برجسته ى بلاد فارس در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی است، اما اندیشه های وی کمتر شناخته شده است. لذا شناخت ابعاد مغفول اندیشه ی وی بسیار ضروری است. به همین دلیل این مقاله تلاش می کند بر اساس چهارچوب نظری منطق عملی، ابعاد مختلف اندیشه ى وی را آشکار کند. مقاله ى حاضر، چهارچوب نظری برای تحلیل اندیشه ی آیت الله عبدالحسین لاری ارایه می کند که الگوی منطق عملی نام دارد.

محمد تمدن

محمد تمدن ( 1356-1267 ش . ) تمدن از کسانی است که در اشاعة دانش و فرهنگ سهمی دارند . وی سالها در این راه کوشیده و در تلاش خود نیز موفق بوده است . از دوران تحصیلی او اطلاعی نداریم شاید تحصیلات مقدماتی را در محضر پدرش حاجی آقا فراگرفته باشد . حاجی آقا نخستین کسی است که در ارومیه مغازة کتابفروشی دایر کرد او نیز عمر خود را در خدمت به علم و دانش سپری ساخت و بعد از او ادارۀ این کتابفروشی یا کتابخانه به عهدة فرزندش محمد تمدن واگذار شد . تمدن فردی آگاه و مطلع از اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان خود بود . مرحوم استاد حسن قاضی طباطبائی از اساتید بنام دانشگاه تبریز او را می ستود و با احترام از او یاد می کرد . وی علاوه بر ادارۀ کتابفروشی مدیر چاپخانة تمدن نیز بود . کتابفروشی او اینک با نام کتابفروشی مؤمن زاده در خیابان امام پا برجاست . چاپخانه ای که تمدن اداره می کرد در اصل همان " مطبعۀ " ایرانیان یعنی نخستین چاپخانه دایر شده در ارومیه بود که در حوادث جنگ اول جهانی از بین رفت و محمد تمدن بقایای آن را خریداری کرد و به راه انداخت . او دربارۀ لزوم گسترش آموزش و پرورش و تأسیس مدارس در ارومیه با درج مقاله ای در روزنامۀ " حبل المتین " در شماره 37 سال 1304 که خود نمایندگی آن را در ارومیه به عهده داشت گام مؤثری برداشت . تمدن در این مقالۀ متین و مستدل با ذکر موقعیت حساس منطقۀ ارومیه اولیای مرکز را از این مهم آگاه ساخت و بدین وسیله مثمر ثمر واقع شد . در تلاش نسبت به عمران و آبادی و امور اجتماعی ارومیه سهمی داشت . در اکثر کمیسیونها و انجمنهایی که در این مورد تشکیل می شد مشارکت می جست و به عنوان عضوی تلاشگر به فعالیت می پرداخت . از آنجمله در ایجاد دارالتربیه ( پرورشگاه ) شبانه روزی برای کودکان بی سرپرست که زیر نظر حاج سطوت السلطنه فرماندار وقت اداره می شد و احداث خیابان پهلوی سابق ( خیابان امام فعلی ) سهیم بود . عضویت در کمیسیون سربازگیری ، ایجاد جمعیت شیرو خورشید سرخ ( هلال احمر ) و احداث ساختمان آن در جنب مسجد لطفعلی خان که مرحوم آیت ا... عرب باغی مجتهد سرشناس ارومی در رأس هیئت آن بود از مشارکتهای دیگر او درامور عام المنفعه به شمار می رفت .  در حوادث هجوم روسها به ایران که اکثر مردم با فقر و گرسنگی مواجه بودند اقدامات شایسته ای در حق هموطنان از خود نشان داد . در جریانات سیاسی هم فعال بود و در تشکیلات دموکرات آذربایجان وابسته به شیخ محمد خیابانی عضوی فعال بود وسمت بازرسی داشت .  از طرف اسماعیل آقا سیمیتقو که در خواست او را رد کرده بود چاپخانه اش به اشغال درآمد . افراد سیمیتقو مدتی برای پیشبرد اهداف خود در چاپخانه روزنامۀ هفتگی منتشر می کردند . تمدن پیوسته درتلاش بود تا کاری شایسته و ثمر بخش نسبت به هم میهنان خود انجام دهد به همین خاطر جز در ایام کهولت چندان آسایش خاطری نداشته است .  زمانی که روسها در شهریور 1320 وارد ارومیه شدند وی طرحی ارائه داد و پیشنهاد کرد که مجمعی به نام " مجمع نجات اسلام " بنیان گذاری شود بنابراین او وعده ای از همفکرانش جلسات این مجمع را آغاز کردند . اهداف این مجمع بر محور مسائل نظامی ، سیاسی ، مذهبی و اجتماعی می چرخید و کاملاً سری بود .  مرحوم تمدن بعد از گذشتن از فراز و نشیبهای زندگی و انجام خدمات شایسته در زمینه های فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی در تاریخ بیست و نهم مهر ماه پنجاه و شش دار فانی را وداع گفت و در باغ رضوان در آرامگاه خانوادگی به خاک سپرده شد .  آثار منتشر شدة تمدن عبارتند از: دیوان طرزی افشار . محرم نامه و نوروزنامه . ایران در جنگ بین الملل اول یا تاریخ رضائیه . اون بش حکایت ( پانزده حکایت ) به زبان ترکی . قصه محمود رامیان و علاء الدین تکش تألیف شده است . کتاب "اوضاع ایران در جنگ اول" را در اینجا می توانید دریافت کنید.

کتاب خاطرات و سفرنامۀ موسیو ب نیکیتین

خاطرات و سفرنامۀ موسیو ب نیکیتین شامل خاطرات بازیل نیکیتین 1960-1885 دیپلمات و شرق شناس روسی است که در خلال جنگ جهانی اول کنسول روسیه در ارومیه بوده است.

متن را از اینجا دانلود کنید.

همایش ایران، خلیج فارس و جنگ جهانی اول

همایش بین‌المللی ایران، جنگ جهانی اول و خلیج فارس در نیمه اردیبهشت ماه 1393 در تهران برگزار می‌شود.

دکتر مجید تفرشی دبیر علمی این همایش با اعلام این خبر گفت: همایش بین‌المللی ایران، جنگ جهانی اول و خلیج فارس با نگاه ویژه به اتفاقات و حوادث خلیج فارس در زمان جنگ جهانی اول برگزار خواهد شد.

مجید تفرشی اعلام کرد: با توجه به صدمین سالگرد آغاز جنگ جهانی اول، اعلام بی‌طرفی ایران و نقض تمامیت ارضی کشورمان توسط قدرت‌های خارجی و از سوی دیگر ضرورت تاکید بر پژوهشهای بنیادین تاریخی در مساله ایران و خلیج فارس، برگزاری چنین همایشی هم ضرورتی پژوهشی و تاریخی و هم وظیفه‌ای میهنی ودر جهت منافع ملی ایران است.

به گفته تفرشی، این همایش به همت انجمن پژوهشگران ایران و با همکاری و مساعدت چند موسسه و نهاد فرهنگی و اجتماعی دیگر برگزار خواهد شد.

طبق برنامه اعلام شده، همایش جنگ جهانی اول و خلیج فارس 22 اردیبهشت ماه برگزار می‌شود. زمان ارسال چکیده مقالات تا 15 فروردین و اصل مقالات تا 8 اردیبهشت ماه سال 1393 اصل مقالات می‌باشد.

برخی از محورهای اصلی پیشنهادی همایش عبارتند از:

اسناد

مطبوعات

مأخذشناسی

خاطرات و تاریخ شفاهی

مسائل سیاسی

مسائل اجتماعی

ایلات و عشایر

تحولات فرهنگی

مجلس

دولت

دربار

روحانیت

بازرگانان

تجارت داخلی

تجارت خارجی

سیاست‌های راهبردی قدرتهای اصلی درگیر در جنگ جهانی دوم درباره ایران و خلیج فارس

بازیگران بین‌المللی موثر در خلیج فارس و جنگ جهانی اول در ایران

ایمیل اختصاصی همایش برای کسب اطلاعات بیشتر و ارسال خلاصه و اصل مقالات پیشنهادی:[e-mail]