محمد تمدن

محمد تمدن ( 1356-1267 ش . ) تمدن از کسانی است که در اشاعة دانش و فرهنگ سهمی دارند . وی سالها در این راه کوشیده و در تلاش خود نیز موفق بوده است . از دوران تحصیلی او اطلاعی نداریم شاید تحصیلات مقدماتی را در محضر پدرش حاجی آقا فراگرفته باشد . حاجی آقا نخستین کسی است که در ارومیه مغازة کتابفروشی دایر کرد او نیز عمر خود را در خدمت به علم و دانش سپری ساخت و بعد از او ادارۀ این کتابفروشی یا کتابخانه به عهدة فرزندش محمد تمدن واگذار شد . تمدن فردی آگاه و مطلع از اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان خود بود . مرحوم استاد حسن قاضی طباطبائی از اساتید بنام دانشگاه تبریز او را می ستود و با احترام از او یاد می کرد . وی علاوه بر ادارۀ کتابفروشی مدیر چاپخانة تمدن نیز بود . کتابفروشی او اینک با نام کتابفروشی مؤمن زاده در خیابان امام پا برجاست . چاپخانه ای که تمدن اداره می کرد در اصل همان " مطبعۀ " ایرانیان یعنی نخستین چاپخانه دایر شده در ارومیه بود که در حوادث جنگ اول جهانی از بین رفت و محمد تمدن بقایای آن را خریداری کرد و به راه انداخت . او دربارۀ لزوم گسترش آموزش و پرورش و تأسیس مدارس در ارومیه با درج مقاله ای در روزنامۀ " حبل المتین " در شماره 37 سال 1304 که خود نمایندگی آن را در ارومیه به عهده داشت گام مؤثری برداشت . تمدن در این مقالۀ متین و مستدل با ذکر موقعیت حساس منطقۀ ارومیه اولیای مرکز را از این مهم آگاه ساخت و بدین وسیله مثمر ثمر واقع شد . در تلاش نسبت به عمران و آبادی و امور اجتماعی ارومیه سهمی داشت . در اکثر کمیسیونها و انجمنهایی که در این مورد تشکیل می شد مشارکت می جست و به عنوان عضوی تلاشگر به فعالیت می پرداخت . از آنجمله در ایجاد دارالتربیه ( پرورشگاه ) شبانه روزی برای کودکان بی سرپرست که زیر نظر حاج سطوت السلطنه فرماندار وقت اداره می شد و احداث خیابان پهلوی سابق ( خیابان امام فعلی ) سهیم بود . عضویت در کمیسیون سربازگیری ، ایجاد جمعیت شیرو خورشید سرخ ( هلال احمر ) و احداث ساختمان آن در جنب مسجد لطفعلی خان که مرحوم آیت ا... عرب باغی مجتهد سرشناس ارومی در رأس هیئت آن بود از مشارکتهای دیگر او درامور عام المنفعه به شمار می رفت .  در حوادث هجوم روسها به ایران که اکثر مردم با فقر و گرسنگی مواجه بودند اقدامات شایسته ای در حق هموطنان از خود نشان داد . در جریانات سیاسی هم فعال بود و در تشکیلات دموکرات آذربایجان وابسته به شیخ محمد خیابانی عضوی فعال بود وسمت بازرسی داشت .  از طرف اسماعیل آقا سیمیتقو که در خواست او را رد کرده بود چاپخانه اش به اشغال درآمد . افراد سیمیتقو مدتی برای پیشبرد اهداف خود در چاپخانه روزنامۀ هفتگی منتشر می کردند . تمدن پیوسته درتلاش بود تا کاری شایسته و ثمر بخش نسبت به هم میهنان خود انجام دهد به همین خاطر جز در ایام کهولت چندان آسایش خاطری نداشته است .  زمانی که روسها در شهریور 1320 وارد ارومیه شدند وی طرحی ارائه داد و پیشنهاد کرد که مجمعی به نام " مجمع نجات اسلام " بنیان گذاری شود بنابراین او وعده ای از همفکرانش جلسات این مجمع را آغاز کردند . اهداف این مجمع بر محور مسائل نظامی ، سیاسی ، مذهبی و اجتماعی می چرخید و کاملاً سری بود .  مرحوم تمدن بعد از گذشتن از فراز و نشیبهای زندگی و انجام خدمات شایسته در زمینه های فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی در تاریخ بیست و نهم مهر ماه پنجاه و شش دار فانی را وداع گفت و در باغ رضوان در آرامگاه خانوادگی به خاک سپرده شد .  آثار منتشر شدة تمدن عبارتند از: دیوان طرزی افشار . محرم نامه و نوروزنامه . ایران در جنگ بین الملل اول یا تاریخ رضائیه . اون بش حکایت ( پانزده حکایت ) به زبان ترکی . قصه محمود رامیان و علاء الدین تکش تألیف شده است . کتاب "اوضاع ایران در جنگ اول" را در اینجا می توانید دریافت کنید.

کتاب خاطرات و سفرنامۀ موسیو ب نیکیتین

خاطرات و سفرنامۀ موسیو ب نیکیتین شامل خاطرات بازیل نیکیتین 1960-1885 دیپلمات و شرق شناس روسی است که در خلال جنگ جهانی اول کنسول روسیه در ارومیه بوده است.

متن را از اینجا دانلود کنید.