زندگی و اقدامات لارنس آلمانی در ایران
مرضیه یحیی آبادی
جنگ بین الملل اول، در سال 1914م/1332ق به وقوع پیوست. موضع گیری سیاسی ایران به هنگام وقوع جنگ، اتخاذ سیاست بیطرفی به عنوان مناسب ترین گزینه در آن برهه زمانی بود. در آغاز جنگ بزرگ، دولت ایران توسط سفارتخانه‌های خود در کشورهای خارجی، بیطرفی خود را اعلام کرد و از دولتهایی که در خاک ایران نیرو داشتند تقاضا کرد، با احترام به بیطرفی ایران، قسمتهای اشغالی را تخلیه نمایند؛ اما دولتهای ذینفع، نه تنها به این اعلامیه اعتنایی نکردند؛ بلکه قوای خویش را در ایران تقویت نمودند.
با آغاز جنگ، چشم امید ایرانیان به نیروی سوم یعنی آلمان دوخته شده بود. آلمان از نظر ایرانیان ــ حداقل در رابطه با ایران ــ به روش استعمارگرانه نپرداخته بود. ایرانیان از اینکه می‌دیدند آلمان با روس و انگلیس، وارد جنگ شده، شادمان بودند و پیروزی آلمان را به یک معنی پیروزی خود می‌دانستند. چراکه با شکست روسیه و انگلیس، ایران نیز از قید نفوذ سیاسی آن دو دولت آزاد می‌شد. سیاستمداران آلمانی نیز از این مسئله استفاده کردند و فعالیتهای خود را در ایران گسترش دادند. به آزادیخواهان ایران نزدیک شدند و ایلات و عشایر را بر ضد انگلیس شوراندند. «ویلهلم لیتن» یکی از کارگزاران سیاسی آلمان که در اثنای جنگ جهانی اول در ایران فعالیت داشت میگوید: همانطور که در کشورهای بیطرف معمول است وظیفه ما عبارت بود، از فعالیت در جهت جلوگیری از سمتگیری موفق کشور میزبان به سود دشمن و حتیالامکان کشاندن آن کشور به اردوی خود، اما در ایران داشتن چنین عقیدهای خطا و اشتباهی آشکار بود؛ چه، ایران به قدری از روسیه و بریتانیا سابقه تلخ داشت که ایرانیان، بدون هیچ تبلیغی، از بدو امر طرفدار آلمان محسوب میشدند.
ادامه مطلب ...ویکتور شکلوفسکی (1984-1893)
ویکتور بوریسوویچ شکلوفسکی به سال 1893 در سن پترزبورگ به دنیا آمد. در ابتدای جنگ به عنوان آموزش دهندۀ کار با ماشین های مسلح، داوطلبانه وارد ارتش روسیه شد. در 1916 انجمن مطالعات زبان شاعرانه را با کمک حلقۀ زبان شناسی مسکو راه اندازی کرد. شکلوفسکی از همراهان انقلاب فوریه 1917 بود. دولت موقت وی را به عنوان دستیار کمیسار به جبهۀ جنوب غرب فرستاد که مجروح شد و نشان شجاعت دریافت کرد. بعد از آن به عنوان دستیار کمیسار سپاه اعزامی روسیه به ایران (ارومیه) آمد. او در اوایل 1918 به سن پترزبورگ برگشت او در برابر بلشویسم قرار گرفت و جرئی از طرح ضد بلشویکی که اعضای حزب انقلابیون سوسیالیست آن را ترتیب داده بودند، پس از افشا شدن طرح توسط چکا، او برای مخفی شدن به نقاط مختلف روسیه و اوکراین سفر می کرد تا نهایتا ً در 1919 به واسطۀ دوستی اش با ماکسیم گورکی مورد عفو قرار گرفت. دو برادر او توسط حکومت شوروی در سالهای 1918 و 1937 اعدام شدند و خواهر او در سال 1919 در سن پترزبورگ از فرط گرسنگی درگذشت. او از دوستان نزدیک کارگردان معروف روسی سرگی آیزنشتاین بود و در 1923 ارزیابی منتقدانۀ مفصلی از زندگی و آثار او منتشر کرد. فیلمنامه های او بین دهۀ 1920 تا 1970 میلادی توسط کارگردانان مطرح شوروی مانند کولِشوف، پودوکین و بارنِت به فیلم تبدیل شد. او از پایه گذاران و بسط دهندگان موثر مفهوم آشنایی زدایی به شمار می رود که در مقالۀ "هنر به مثابۀ تکنیک" در کتاب مجموعه مقالات اش "نظریۀ نثر" 1923 به آن پرداخته است، بعلاوه او نقدها و بیوگرافی های مهمی راجع به نویسندگانی همچون استرن، گورکی، مایاکوفسکی و تولستوی نوشته است. آثار شکلوفسکی به تأثیر به سزایی در پیشبرد فرمالیسم روسی به سمت درک فعالیت ادبی به مثابۀ بخش منسجمی از عمل اجتماعی دارد، ایده ای که بخش مهمی از آثار میخائیل باختین و دانشمندان روسی و مکتب پراگ ِ نشانه شناسی است.
خلاصه ای از کتاب "یک سفر احساساتی" A Sentimental Journey (به زبان انگلیسی) که مربوط به ایام اقامت او در ارومیه است را می توانید از اینجا دریافت کنید.
.
محمد تمدن
محمد تمدن ( 1356-1267 ش . ) تمدن از کسانی است که در اشاعة دانش و فرهنگ سهمی دارند . وی سالها در این راه کوشیده و در تلاش خود نیز موفق بوده است . از دوران تحصیلی او اطلاعی نداریم شاید تحصیلات مقدماتی را در محضر پدرش حاجی آقا فراگرفته باشد . حاجی آقا نخستین کسی است که در ارومیه مغازة کتابفروشی دایر کرد او نیز عمر خود را در خدمت به علم و دانش سپری ساخت و بعد از او ادارۀ این کتابفروشی یا کتابخانه به عهدة فرزندش محمد تمدن واگذار شد . تمدن فردی آگاه و مطلع از اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان خود بود . مرحوم استاد حسن قاضی طباطبائی از اساتید بنام دانشگاه تبریز او را می ستود و با احترام از او یاد می کرد . وی علاوه بر ادارۀ کتابفروشی مدیر چاپخانة تمدن نیز بود . کتابفروشی او اینک با نام کتابفروشی مؤمن زاده در خیابان امام پا برجاست . چاپخانه ای که تمدن اداره می کرد در اصل همان " مطبعۀ " ایرانیان یعنی نخستین چاپخانه دایر شده در ارومیه بود که در حوادث جنگ اول جهانی از بین رفت و محمد تمدن بقایای آن را خریداری کرد و به راه انداخت . او دربارۀ لزوم گسترش آموزش و پرورش و تأسیس مدارس در ارومیه با درج مقاله ای در روزنامۀ " حبل المتین " در شماره 37 سال 1304 که خود نمایندگی آن را در ارومیه به عهده داشت گام مؤثری برداشت . تمدن در این مقالۀ متین و مستدل با ذکر موقعیت حساس منطقۀ ارومیه اولیای مرکز را از این مهم آگاه ساخت و بدین وسیله مثمر ثمر واقع شد . در تلاش نسبت به عمران و آبادی و امور اجتماعی ارومیه سهمی داشت . در اکثر کمیسیونها و انجمنهایی که در این مورد تشکیل می شد مشارکت می جست و به عنوان عضوی تلاشگر به فعالیت می پرداخت . از آنجمله در ایجاد دارالتربیه ( پرورشگاه ) شبانه روزی برای کودکان بی سرپرست که زیر نظر حاج سطوت السلطنه فرماندار وقت اداره می شد و احداث خیابان پهلوی سابق ( خیابان امام فعلی ) سهیم بود . عضویت در کمیسیون سربازگیری ، ایجاد جمعیت شیرو خورشید سرخ ( هلال احمر ) و احداث ساختمان آن در جنب مسجد لطفعلی خان که مرحوم آیت ا... عرب باغی مجتهد سرشناس ارومی در رأس هیئت آن بود از مشارکتهای دیگر او درامور عام المنفعه به شمار می رفت . کتاب "اوضاع ایران در جنگ اول" را در اینجا می توانید دریافت کنید. |